Geluk in Stilte: Het Onbegrijpelijke Pad van Mijn Moeder
‘Waarom doe je dat nou, mam? Waarom trek je die oude trui weer aan?’ Mijn stem trilt, half van frustratie, half van verdriet. Ik sta in de deuropening van haar slaapkamer, waar het licht van de namiddag door de halfgesloten gordijnen valt. Mijn moeder, Marijke, kijkt op van haar spiegelbeeld. Ze strijkt met haar vingers over de rafelige mouw van haar grijze vest. ‘Geluk houdt van stilte, Lieke,’ zegt ze zacht, haar blik ontwijkend.
Ik bijt op mijn lip. Die zin. Altijd diezelfde zin. Alsof het een magische spreuk is die alles verklaart. Maar voor mij klinkt het als een muur waar ik niet doorheen kom. Ik kijk naar haar kast, waarvan de deuren op een kier staan. Ik weet precies wat erin hangt: jurken met bloemenprints, nieuwe broeken met het prijskaartje er nog aan, truien in alle kleuren van de regenboog. Maar ze kiest altijd voor hetzelfde: de oude spijkerbroek met een scheur bij de knie, het vale T-shirt dat ooit wit was.
‘Mam, mensen praten,’ probeer ik opnieuw. ‘Op school vragen ze waarom jij er altijd zo… anders uitziet.’
Ze glimlacht flauwtjes. ‘Laat ze maar praten. Geluk is niet wat je draagt, maar wat je voelt.’
Ik draai me om en loop naar mijn kamer. Mijn hoofd bonkt. Waarom begrijpt ze niet dat haar keuzes niet alleen haar raken? Papa zwijgt meestal als ik erover begin. ‘Laat je moeder maar,’ zegt hij dan, ‘ze heeft haar redenen.’ Maar wat zijn die redenen? Waarom leeft ze alsof ze niets heeft, terwijl we het goed genoeg hebben?
’s Avonds aan tafel is het stil. Alleen het getik van bestek op borden vult de ruimte. Mijn broertje Daan schuift ongemakkelijk heen en weer op zijn stoel. Papa leest de krant, alsof hij zich wil verstoppen achter het nieuws. Ik kijk naar mama’s handen: ruwe huid, nagels kortgeknipt, een vlekje saus op haar mouw.
‘Mam,’ begin ik voorzichtig, ‘waarom koop je eigenlijk nog nieuwe kleren als je ze toch niet draagt?’
Ze legt haar vork neer en kijkt me aan. Haar ogen zijn blauw en helder, maar er ligt iets zwaars in haar blik.
‘Soms koop ik ze omdat ik denk dat het moet,’ zegt ze zacht. ‘Omdat mensen verwachten dat je verandert. Maar als ik ze aantrek… voel ik me niet mezelf.’
Papa zucht diep en vouwt zijn krant dicht. ‘Marijke…’ begint hij, maar mama schudt haar hoofd.
‘Nee, laat maar, Kees. Lieke heeft recht op een antwoord.’
De stilte die volgt is ondraaglijk. Ik voel tranen prikken achter mijn ogen.
‘Vroeger,’ zegt mama ineens, ‘toen ik jong was, hadden we niets. Mijn moeder naaide onze kleren uit oude lakens. Ik schaamde me kapot op school. Maar thuis… thuis voelde ik me veilig in die kleren. Het was alsof ze me beschermden tegen alles wat buiten was.’
Ik slik. Daan kijkt met grote ogen naar mama.
‘Maar nu heb je toch alles?’ zegt hij zacht.
Mama glimlacht verdrietig. ‘Misschien wel te veel. Soms denk ik dat mensen ongelukkig worden van altijd maar meer willen.’
Papa schuift zijn stoel naar achteren en loopt naar het raam. Hij staart naar buiten, naar de regen die zachtjes tegen het glas tikt.
‘Je moeder heeft gelijk,’ zegt hij uiteindelijk. ‘We zijn vergeten tevreden te zijn met wat we hebben.’
Ik voel woede opborrelen. ‘Maar waarom moet jij dan zo opvallen? Waarom kun je niet gewoon normaal doen?’
Mama kijkt me lang aan. ‘Omdat ik niet wil vergeten wie ik ben, Lieke. Omdat geluk voor mij betekent dat ik mezelf mag zijn, ook als anderen dat raar vinden.’
Die nacht lig ik wakker in bed. Ik denk aan de keren dat klasgenoten fluisterden over mijn moeder op het schoolplein. Aan de blikken van buren als ze in haar oude jas boodschappen doet bij de Albert Heijn. Aan hoe ik me schaamde – en nu nog steeds soms schaam.
De dagen verstrijken en de spanning in huis blijft hangen als mist na een regenbui. Ik probeer mama’s woorden te begrijpen, maar het lukt me niet helemaal. Op een zaterdagmiddag hoor ik stemmen in de woonkamer. Ik sluip naar beneden en blijf staan in de gang.
‘Je moet aan jezelf denken, Marijke,’ zegt oma’s stem streng. ‘Je kinderen schamen zich voor je! Je maakt het hen moeilijk.’
‘Mam, ik doe wat goed voelt voor mij,’ antwoordt mijn moeder rustig.
‘Maar je bent geen kind meer! Je hebt verantwoordelijkheden!’
Ik hoor stoelen schuiven en dan stilte.
Die avond zit mama alleen in de tuin, onder een dekentje met een kop thee in haar handen. Ik ga naast haar zitten.
‘Ben je boos op mij?’ vraag ik zacht.
Ze schudt haar hoofd en legt haar hand op mijn knie.
‘Nee lieverd, nooit. Maar soms is het moeilijk om uit te leggen waarom ik doe wat ik doe.’
Ik kijk naar de sterren boven ons en voel een brok in mijn keel.
‘Ik wil gewoon dat je gelukkig bent,’ fluister ik.
Ze knikt langzaam. ‘Dat ben ik ook, Lieke. Maar geluk ziet er voor iedereen anders uit.’
De weken daarna probeer ik minder te oordelen. Ik kijk beter naar mama: hoe ze lacht als ze met Daan koekjes bakt, hoe ze zingt tijdens het stofzuigen, hoe ze altijd tijd maakt voor een praatje met de buurvrouw die weduwe is geworden.
Op een dag komt er een brief van school: uitnodiging voor het ouderavondfeest. Ik weet dat mama zal gaan in haar oude kleren en voel paniek opkomen.
‘Mam… misschien kun je die blauwe jurk aandoen? Die staat je zo mooi,’ probeer ik voorzichtig.
Ze glimlacht en knikt toegefelijk. Op de avond zelf zie ik haar twijfelen bij de spiegel – even houdt ze de jurk voor zich, maar uiteindelijk trekt ze toch haar vertrouwde spijkerbroek aan.
Op school zie ik hoe andere ouders kijken – sommige met medelijden, anderen met afkeuring of nieuwsgierigheid. Maar mama lacht vriendelijk naar iedereen en praat met wie wil luisteren.
Na afloop komt mijn mentor naar me toe.
‘Jouw moeder is bijzonder,’ zegt ze zacht. ‘Ze straalt iets uit… rust misschien? Of wijsheid.’
Ik weet niet wat ik moet zeggen.
Thuis zit mama aan tafel met een kop thee.
‘Was het erg?’ vraagt ze voorzichtig.
Ik schud mijn hoofd en glimlach flauwtjes.
‘Nee mam… misschien ben jij wel gelukkiger dan wij allemaal samen.’
Ze knijpt even in mijn hand.
Nu, maanden later, begrijp ik haar nog steeds niet helemaal – maar misschien hoeft dat ook niet. Misschien is geluk inderdaad iets dat stilletjes groeit, zonder dat anderen het hoeven te zien of begrijpen.
Soms vraag ik me af: hoeveel mensen leven hun leven zoals anderen het willen? En hoeveel durven echt zichzelf te zijn – zelfs als niemand het begrijpt?