Het huis van mijn vader: Wanneer familiehulp een last wordt
‘Valentina, je moet echt de schoenen uitdoen bij binnenkomst. Dat weet je toch?’ De stem van mijn vader galmt nog na in de hal, terwijl ik met mijn boodschappentas in mijn hand stijf blijf staan. Mijn moeder kijkt me aan vanaf de keuken, haar blik vol medelijden, maar ze zegt niets. Ik voel de spanning in mijn schouders trekken, alsof het huis zelf me niet wil laten binnenkomen.
Het is nu drie maanden geleden dat ik hier ben ingetrokken. Mijn vader, Willem, had het zo goed bedoeld. ‘Je hoeft geen huur te betalen, kind. Je spaart voor later, dat is belangrijker.’ Ik was opgelucht geweest; na mijn scheiding met Jeroen en de eindeloze zoektocht naar een betaalbare woning in Utrecht voelde dit als een geschenk uit de hemel. Maar al snel bleek dat het geschenk een prijs had.
‘Valentina, waarom staat er een koffiekopje op het aanrecht? Je weet toch dat ik niet wil dat er spullen blijven slingeren?’ Mijn vader staat ineens achter me. Zijn stem klinkt niet boos, maar streng, zoals altijd. Ik knik en mompel een verontschuldiging terwijl ik het kopje afwas. Mijn moeder zucht zachtjes en draait zich om naar het fornuis.
’s Avonds lig ik in bed, starend naar het plafond. Het appartement ruikt nog steeds naar zijn aftershave, naar zijn regels. Ik voel me een indringer in mijn eigen leven. Ik hoor hun stemmen door de muur heen – mijn ouders wonen ernaast – fluisterend, discussiërend over mij. ‘Ze moet haar leven op orde krijgen,’ zegt mijn vader. ‘Ze heeft ruimte nodig,’ zegt mijn moeder zachtjes.
Ik denk terug aan de eerste weken hier. Hoe ik probeerde alles goed te doen: schoenen uit, geen muziek na tien uur, geen bezoek zonder aankondiging. Maar elke dag voelde ik me kleiner worden. Mijn vrienden kwamen steeds minder vaak langs; ze voelden zich bekeken, alsof ze niet welkom waren. ‘Je vader is best streng, hè?’ zei Marieke laatst nog voorzichtig. Ik lachte het weg, maar het stak.
Op een regenachtige woensdagavond barstte de bom. Ik kwam thuis met natte haren en modder op mijn broekspijpen. Mijn vader stond me op te wachten in de gang.
‘Valentina, zo kan het niet langer. Je houdt je niet aan de afspraken. Dit is geen studentenhuis.’
‘Pap, ik ben dertig! Ik heb gewoon een slechte dag gehad.’
‘Dat doet er niet toe. Dit is mijn huis en mijn regels.’
Ik voelde iets in mij breken. ‘Misschien moet ik dan maar ergens anders gaan wonen,’ fluisterde ik.
Mijn moeder kwam tussenbeide, haar ogen vochtig. ‘Willem, laat haar ademen. Ze heeft genoeg meegemaakt.’
Maar mijn vader schudde zijn hoofd. ‘Ze moet leren volwassen te zijn.’
Die nacht huilde ik in stilte. Ik voelde me weer dat kleine meisje dat altijd bang was om iets verkeerd te doen. Maar nu was ik volwassen – of hoorde ik dat te zijn.
De dagen daarna werd het stil tussen ons. Mijn vader groette me kortaf, mijn moeder probeerde te bemiddelen met koekjes en thee. Maar de muren kwamen steeds dichterbij.
Op een zaterdagmiddag zat ik met mijn broer Bas op een bankje in het park.
‘Waarom ga je niet gewoon weg?’ vroeg hij.
‘Omdat ik nergens anders heen kan,’ zei ik zacht.
Bas keek me aan met die typische nuchterheid van hem. ‘Misschien is het tijd om voor jezelf te kiezen, Val.’
Die woorden bleven hangen. Voor mezelf kiezen – wat betekende dat eigenlijk? Ik had altijd gedaan wat er van me verwacht werd: goede cijfers halen, netjes blijven, trouwen met Jeroen omdat iedereen zei dat hij zo’n goede vent was. En nu zat ik hier, gevangen tussen dankbaarheid en verstikking.
’s Avonds besloot ik met mijn moeder te praten.
‘Mam, voel jij je hier eigenlijk thuis?’
Ze glimlachte flauwtjes. ‘Soms wel, soms niet. Je vader bedoelt het goed, maar hij weet niet altijd hoe hij dat moet laten zien.’
‘Ik weet niet of ik dit nog kan,’ fluisterde ik.
Ze pakte mijn hand vast. ‘Je mag altijd bij mij terecht, Valentina. Maar misschien moet je hem vertellen hoe je je voelt.’
De volgende ochtend zat ik tegenover mijn vader aan de keukentafel. Mijn handen trilden terwijl ik sprak.
‘Pap, ik waardeer alles wat je voor me doet. Echt waar. Maar ik voel me hier niet vrij. Het voelt alsof ik elke dag op eieren loop.’
Hij keek me lang aan, zijn gezicht onleesbaar.
‘Ik wil alleen maar dat je het goed hebt,’ zei hij uiteindelijk zacht.
‘Dat weet ik,’ zei ik. ‘Maar misschien moet ik leren om het zelf goed te hebben.’
Er viel een lange stilte.
‘Als je wilt gaan… dan begrijp ik dat,’ zei hij tenslotte.
Die middag begon ik dozen te pakken. Mijn moeder hielp mee, haar ogen rood van het huilen. Mijn vader bleef in de tuin werken, zijn rug naar ons toe.
Het was niet makkelijk om een nieuwe plek te vinden in Utrecht – de huurprijzen waren absurd – maar met hulp van Bas vond ik uiteindelijk een klein studiootje aan de rand van de stad. Het was oud en gehorig, maar het was van mij.
De eerste nacht daar sliep ik slecht; alles kraakte en piepte. Maar toen ik ’s ochtends wakker werd en de zon zag binnenvallen door het raam zonder vitrage, voelde ik iets wat ik lang niet gevoeld had: rust.
Mijn vader kwam na een paar weken langs met een plant voor op de vensterbank.
‘Het spijt me als ik te streng was,’ zei hij schor.
Ik knikte alleen maar; sommige dingen hoefden niet uitgesproken te worden.
Nu zit ik hier aan mijn eigen keukentafel, met een kop koffie en uitzicht op de stad die langzaam ontwaakt. Soms mis ik het gemak van thuis – de geur van moeders appeltaart, vaders droge humor – maar ik mis niet langer mezelf.
Was het egoïstisch om voor mezelf te kiezen? Of is dat juist wat volwassen worden betekent? Wat zouden jullie doen als familiehulp ineens als een kooi voelt?