“Sinds mijn achttiende betaalde ik huur aan mijn vader. Nu verwacht hij dat ik hem onderhoud” – Mijn verhaal over familie, geld en oude wonden
‘Dus, je komt niet deze maand?’ De stem van mijn vader klinkt kil aan de andere kant van de lijn. Ik staar naar het scherm van mijn telefoon, mijn vingers trillen. Het is een koude novemberavond in Utrecht en de regen tikt onophoudelijk tegen het raam.
‘Nee, pap. Ik kan het deze maand echt niet missen. Mijn huur is omhoog gegaan en…’
‘Je weet dat ik op je reken, Iris,’ onderbreekt hij me. ‘Sinds je moeder weg is, is het allemaal op mij gevallen.’
Ik slik. Mijn keel voelt droog aan. Sinds mijn achttiende – nu alweer tien jaar geleden – moest ik huur betalen voor mijn eigen kamer in het huis waar ik ben opgegroeid. Mijn vader vond dat normaal: ‘Je moet leren wat het leven kost, Iris.’ Dus betaalde ik hem elke maand 250 euro. Kocht ik mijn eigen boodschappen. Betaalde ik zelfs mee aan de energierekening.
Toen ik eindelijk op kamers ging in Utrecht, voelde het als bevrijding. Maar nu, na het overlijden van mijn moeder en zijn pensioen, belt hij me steeds vaker met de vraag of ik hem financieel kan helpen. Alsof die jaren van afstand en kille rekeningen nooit hebben bestaan.
‘Je hebt toch een goede baan?’ zegt hij nu, zijn stem schamper. ‘Je werkt bij dat advocatenkantoor, Iris. Je hebt het beter dan ik ooit heb gehad.’
Ik voel hoe de woede in me opborrelt. ‘Pap, ik heb ook vaste lasten. En…’
‘Laat maar,’ snauwt hij. ‘Je denkt alleen aan jezelf.’
De verbinding wordt verbroken. Ik blijf achter met een bonzend hart en een hoofd vol herinneringen.
Ik zie mezelf weer als achttienjarige, net geslaagd voor mijn vwo, vol dromen over de universiteit. Mijn moeder had me die avond nog gefeliciteerd met een warme knuffel en een stuk appeltaart. Maar mijn vader had alleen gezegd: ‘Vanaf nu betaal je huur. Iedereen moet zijn steentje bijdragen.’
Ik weet nog hoe ik die nacht huilend in bed lag, terwijl beneden de televisie zachtjes ruiste. Mijn moeder probeerde te bemiddelen, maar haar stem was altijd zachter dan die van hem.
‘Waarom moet ik betalen voor mijn eigen kamer?’ vroeg ik haar eens fluisterend.
Ze zuchtte en streek een pluk haar uit mijn gezicht. ‘Je vader bedoelt het goed, lieverd. Hij wil je voorbereiden op het leven.’
Maar het voelde niet als voorbereiding; het voelde als straf. Alsof ik niet welkom was in mijn eigen huis.
De jaren daarna werden we vreemden onder één dak. Mijn vader werkte lange dagen bij de gemeente, kwam thuis, at zwijgend zijn eten en verdween dan naar zijn werkkamer. Mijn moeder probeerde de sfeer te redden met grapjes en verhalen over vroeger, maar de spanning bleef hangen als een mist.
Toen ik op kamers ging in Utrecht, voelde ik me eindelijk vrij. Ik kon ademen zonder op eieren te lopen. Maar de afstand tussen mij en mijn vader werd alleen maar groter.
Nu belt hij me dus steeds vaker om geld te vragen. Eerst voorzichtig – ‘Iris, zou je misschien…’ – maar nu steeds dwingender.
Mijn broer Bas woont nog thuis. Hij is vijf jaar jonger en betaalt geen huur. ‘Pap heeft geleerd van zijn fouten,’ zei Bas eens schouderophalend toen ik hem ermee confronteerde.
‘Dus bij jou hoeft het niet?’ vroeg ik verbijsterd.
‘Nee joh,’ lachte Bas ongemakkelijk. ‘Hij zegt dat jij sterker bent dan ik.’
Sterker? Of gewoon gewend om alles zelf te doen?
Op een dag besluit ik het gesprek aan te gaan met mijn vader. Ik neem de trein naar Amersfoort, waar hij nog steeds in ons oude rijtjeshuis woont. De tuin ligt er verwaarloosd bij; onkruid groeit tussen de tegels.
Hij doet open met een nors gezicht. ‘Je bent laat.’
‘De trein had vertraging,’ zeg ik zacht.
We zitten zwijgend aan de keukentafel. De klok tikt luid in de stilte.
‘Waarom moest ik vroeger huur betalen?’ vraag ik plotseling.
Hij kijkt op, verrast door mijn directe toon.
‘Omdat… omdat het zo hoort,’ mompelt hij.
‘Maar Bas hoeft niet te betalen.’
Hij haalt zijn schouders op. ‘Jij was anders. Jij kon dat aan.’
Ik voel tranen prikken achter mijn ogen. ‘Weet je hoe eenzaam dat voelde? Alsof ik niet welkom was in mijn eigen huis?’
Hij kijkt weg, zijn handen trillend om zijn koffiekopje.
‘Het was moeilijk na het vertrek van je moeder,’ zegt hij zachtjes. ‘Ik wist niet hoe ik met jullie moest omgaan.’
‘Maar waarom vraag je nu geld aan mij? Alsof die jaren niet hebben bestaan?’
Hij zucht diep. ‘Omdat jij altijd degene was die alles regelde. Ik dacht… misschien kan jij mij ook helpen nu.’
De stilte tussen ons is zwaar en pijnlijk.
‘Ik wil je best helpen,’ zeg ik uiteindelijk, ‘maar niet als het voelt alsof alles wat er vroeger is gebeurd er niet toe doet.’
Hij knikt langzaam, zijn ogen vochtig.
‘Het spijt me, Iris,’ fluistert hij dan.
Voor het eerst in jaren voel ik iets van begrip voor hem – en tegelijk een diepe vermoeidheid.
Op weg naar huis kijk ik uit het raam van de trein en vraag me af: hoeveel kan je vergeven? Wanneer wordt familie gewoon een rekening die je moet betalen? Of is er altijd ruimte voor herstel?