Wanneer het verleden aanklopt: Het geheim van mijn dochter, de beproeving van ons gezin
‘Mam, alsjeblieft, doe open!’ De stem van mijn kleinzoon Bram trilt door de regen die als spijkers tegen het glas slaat. Ik schrik overeind uit mijn stoel, het boek dat ik las valt op de grond. Het is half twee ’s nachts. Mijn hart bonkt in mijn keel terwijl ik naar de voordeur loop.
Wanneer ik open doe, staat Bram daar – zijn jas doorweekt, zijn gezichtje bleek en betraand. ‘Waar is je moeder?’ vraag ik, mijn stem hoger dan normaal. Hij schudt zijn hoofd. ‘Ze zei dat ik hier moest blijven vannacht.’
Ik trek hem naar binnen, sla een deken om hem heen en zet thee. Mijn gedachten razen. Waar is Sanne? Waarom heeft ze haar zoon midden in de nacht bij mij achtergelaten? De stilte in huis wordt alleen onderbroken door het getik van de regen en Brams snikken.
‘Oma, komt mama terug?’ vraagt hij zachtjes. Ik slik. ‘Natuurlijk, lieverd. Ze komt altijd terug.’ Maar zelfs terwijl ik het zeg, voel ik een oude angst opborrelen – een angst die ik dacht allang begraven te hebben.
Sanne was altijd een storm in een glas water. Als kind al – koppig, wild, altijd op zoek naar grenzen. Haar vader, mijn man Jan, kon haar niet aan. ‘Je verwent haar te veel, Els,’ zei hij vaak. Maar ik zag mezelf in haar terug: dezelfde hunkering naar vrijheid, dezelfde drang om niet vast te zitten in het keurslijf van een klein dorp in Noord-Holland.
De volgende ochtend bel ik Sanne’s mobiel. Geen gehoor. Ik probeer haar vriendinnen, haar werk – niemand weet waar ze is. Bram zit stilletjes aan tafel en prikt in zijn boterham met hagelslag. ‘Oma, mag ik straks naar school?’ vraagt hij. Ik knik, maar mijn gedachten zijn bij Sanne.
Twee dagen gaan voorbij zonder teken van leven. De politie neemt mijn melding op maar kan weinig doen: ‘Ze is volwassen mevrouw, misschien heeft ze gewoon tijd voor zichzelf nodig.’ Maar ik ken mijn dochter – dit is niets voor haar.
Op de derde dag vind ik een briefje in haar kamer. In haar haastige handschrift staat: ‘Mam, vergeef me. Ik kan niet anders.’ Mijn handen trillen als ik het lees. Wat bedoelt ze? Waar is ze heen gegaan?
Die avond zit ik met Jan aan tafel. Hij is ouder geworden sinds zijn pensioen – zijn handen trillen als hij zijn koffie vasthoudt. ‘Misschien moeten we accepteren dat we haar kwijt zijn,’ zegt hij zachtjes.
‘Hoe kun je dat zeggen?’ snauw ik. ‘Ze is onze dochter!’
Hij kijkt weg. ‘We hebben haar nooit echt kunnen bereiken, Els. Misschien wil ze gewoon weg van alles.’
Ik voel woede opborrelen – niet alleen naar hem, maar ook naar mezelf. Hebben we gefaald als ouders? Heb ik haar te veel vrijheid gegeven? Of juist te weinig?
Die nacht hoor ik Bram huilen in zijn slaap. Ik ga bij hem zitten en strijk door zijn haar. ‘Het komt goed,’ fluister ik, maar de woorden voelen hol.
De dagen worden weken. Ik probeer Bram zo normaal mogelijk naar school te brengen, help met huiswerk, maak zijn lievelingseten – pannenkoeken met stroop. Maar elke keer als de telefoon gaat of er iemand aan de deur staat, schrik ik op.
Op een middag komt Brams vader – Mark – langs. Hij en Sanne zijn al jaren uit elkaar; hun relatie was altijd stormachtig geweest. Mark kijkt me verwijtend aan. ‘Heb je echt geen idee waar ze is?’
‘Nee,’ zeg ik eerlijk.
Hij zucht diep en wrijft over zijn gezicht. ‘Ze had schulden, Els. Meer dan je denkt. Misschien is ze gevlucht.’
Het voelt alsof de grond onder mijn voeten wegzakt. Schulden? Sanne had nooit iets gezegd.
‘Waarom heeft ze niks verteld?’ fluister ik.
Mark haalt zijn schouders op. ‘Sanne was trots. Ze wilde niemand tot last zijn.’
Die avond ga ik door haar spullen op zoek naar aanwijzingen. Ik vind brieven van incassobureaus, ongeopende rekeningen, zelfs een dreigbrief van een deurwaarder. Mijn maag draait om.
Ik denk terug aan onze laatste ruzie – hoe ze boos was omdat ik me met haar leven bemoeide. ‘Je begrijpt me niet!’ had ze geschreeuwd voordat ze de deur uit stormde.
Misschien had ze gelijk.
De weken slepen zich voort. De buren beginnen te fluisteren; in het dorp gaan geruchten rond dat Sanne er vandoor is met een andere man, of erger nog – dat ze zichzelf iets heeft aangedaan.
Op een avond zit ik met Bram op de bank als hij plotseling zegt: ‘Oma, mama zei dat ze iets moest oplossen.’
Ik kijk hem aan. ‘Wat bedoel je?’
‘Ze zei dat ze iets fout had gedaan en dat ze het goed moest maken.’
Mijn hart breekt opnieuw.
Ik besluit hulp te zoeken bij maatschappelijk werk. De vrouw daar – Marijke – luistert geduldig naar mijn verhaal.
‘U hoeft dit niet alleen te dragen,’ zegt ze zachtjes.
Maar zo voelt het wel.
Op een dag krijg ik een telefoontje van een onbekend nummer. Mijn hart slaat over als ik Sanne’s stem hoor: ‘Mam?’
‘Sanne! Waar ben je? Wat is er gebeurd?’
Ze huilt aan de andere kant van de lijn.
‘Het spijt me zo… Ik kon niet meer… Alles liep uit de hand…’
‘Kom naar huis,’ smeek ik.
‘Ik durf niet…’
‘Bram mist je zo erg… Ik ook…’
Er valt een lange stilte.
‘Ik moet eerst iets oplossen,’ zegt ze uiteindelijk en verbreekt de verbinding.
De dagen daarna leef ik tussen hoop en wanhoop. Bram wordt stiller; hij tekent alleen nog maar plaatjes van hem en zijn moeder hand in hand.
Jan probeert sterk te blijven maar ik zie hoe hij ’s nachts wakker ligt, starend naar het plafond.
Op een dag staat Sanne ineens voor de deur – magerder dan ooit, haar ogen rood van het huilen.
Bram vliegt haar om de hals en huilt tranen met tuiten.
Ik wil boos zijn, haar uitschelden om alles wat ze ons heeft aangedaan – maar als ik haar zo zie staan, breek ik alleen maar.
‘Het spijt me zo…’ fluistert ze terwijl ze in elkaar zakt op de drempel.
We nemen haar in huis; langzaam vertelt ze wat er gebeurd is: hoe de schulden zich opstapelden na haar ontslag, hoe ze zich schaamde om hulp te vragen, hoe ze dacht dat we beter af waren zonder haar problemen.
We huilen samen die avond – Jan, Bram, Sanne en ik – voor het eerst in jaren echt samen aan tafel.
Het zal tijd kosten om alles te herstellen; het vertrouwen is broos, de wonden diep.
Maar als ik Bram zie lachen terwijl hij met zijn moeder pannenkoeken bakt, voel ik voor het eerst weer hoop.
Hebben we gefaald als ouders? Of is liefde soms gewoon niet genoeg om iemand te redden? Wat zouden jullie doen als je kind verdwijnt en je alleen achterblijft met vragen?