De bittere keuze van mijn schoonmoeder: Alleen met mijn dochtertje in Rotterdam
‘Je moet haar aan ons geven, Iris. Jij redt het niet alleen.’
De woorden van mijn schoonmoeder, Ans, galmen nog steeds na in mijn hoofd. Het was een regenachtige avond in maart, de wind sloeg tegen de ramen van ons kleine appartement in Rotterdam-Zuid. Mijn dochtertje Noor lag te slapen in haar wiegje, haar ademhaling zacht en onschuldig. Ik zat tegenover Ans aan de keukentafel, mijn handen trillend om een kop lauwe thee.
‘Hoe kun je dat zeggen?’ fluisterde ik. Mijn stem brak. ‘Ze is mijn kind.’
Ans keek me strak aan, haar gezicht hard en onverzettelijk. ‘Je weet dat het zo niet langer kan, Iris. Je hebt geen werk, geen familie hier, en Mark…’ Ze slikte even, haar ogen schoten weg. ‘Mark komt niet terug.’
Mijn man was drie weken geleden vertrokken. Zonder waarschuwing, zonder briefje, zonder uitleg. Alleen een appje: “Het spijt me. Ik kan dit niet.” Sindsdien had ik niets meer van hem gehoord. Geen geld, geen hulp, geen steun. Alleen de stilte en het huilen van Noor als ze honger had of mijn armen zocht.
‘Ik red het wel,’ zei ik koppig. Maar zelfs terwijl ik het zei, voelde ik de wanhoop als een koude hand om mijn keel knijpen. De nachten waren het ergst: Noor die maar bleef huilen, ik die haar wiegde tot mijn armen verdoofd waren, en dan in slaap viel op de bank met haar op mijn borst.
Ans zuchtte diep. ‘Iris, luister nou. Wij kunnen Noor een stabiel leven geven. Mijn zus in Breda kan haar opvangen tot jij weer op de been bent. Je hoeft haar niet voorgoed af te staan, alleen… tijdelijk.’
Ik voelde hoe de tranen over mijn wangen liepen. ‘En wat als ze me vergeet? Wat als ze denkt dat ik haar niet wil?’
Ans stond op en legde haar hand op mijn schouder. ‘Je moet aan Noor denken. Niet aan jezelf.’
Die nacht sliep ik niet. Ik staarde naar het plafond, luisterde naar het zachte gesnuif van Noor en dacht aan alles wat ik had verloren: mijn jeugd, mijn dromen, Mark… en nu misschien ook mijn dochter.
De dagen erna werd alles een waas van vermoeidheid en angst. De huur was bijna op, mijn spaargeld verdampte met elke dag dat ik luiers en melk moest kopen. Mijn moeder was jaren geleden overleden, mijn vader had ik nooit gekend. Vrienden had ik nauwelijks meer sinds Mark en ik verhuisd waren voor zijn werk.
Op een ochtend stond Ans weer voor de deur, samen met haar man Henk. Ze hadden koffers bij zich en een kinderzitje voor Noor.
‘We gaan nu,’ zei Ans beslist.
Ik hield Noor stevig vast terwijl Henk probeerde haar uit mijn armen te halen. ‘Laat los, Iris,’ zei hij zacht maar dwingend. ‘Dit is beter zo.’
‘Nee!’ schreeuwde ik. ‘Ze is alles wat ik heb!’
De buren kwamen kijken toen ik op de stoep stond te huilen, Noor tegen me aangedrukt alsof ik haar kon beschermen tegen de hele wereld. Maar uiteindelijk gaf ik toe. Mijn lichaam was op, mijn geest gebroken.
‘Het is maar tijdelijk,’ fluisterde Ans terwijl ze Noor in het autostoeltje zette. ‘Je mag altijd bellen.’
Toen de auto wegreed, voelde ik me leeg. Alsof iemand mijn hart uit mijn borst had gerukt.
De weken daarna leefde ik op de automatische piloot. Ik solliciteerde overal: bij de Albert Heijn, als schoonmaker bij het ziekenhuis, zelfs als postbezorger. Maar niemand wilde een jonge moeder zonder ervaring of diploma’s.
Elke avond belde ik Ans om te vragen hoe het met Noor ging. Soms mocht ik haar even horen brabbelen aan de telefoon, maar meestal hield Ans het kort.
‘Ze slaapt nu,’ zei ze dan. Of: ‘Ze heeft het druk met spelen.’
Langzaam begon ik te vermoeden dat Ans niet wilde dat Noor terugkwam. Ze stuurde foto’s van Noor met nieuwe kleertjes, in een grote tuin vol bloemen – dingen die ik haar nooit had kunnen geven.
Op een dag kreeg ik een brief van een advocaat: Ans en Henk wilden officieel voogdij aanvragen over Noor.
Ik voelde woede opborrelen die ik niet kende van mezelf. Hoe durfden ze? Dit was nooit de afspraak geweest! Ik belde Ans meteen op.
‘Waarom doe je dit?’ snikte ik.
Ans klonk koel aan de andere kant van de lijn. ‘Omdat jij nog steeds geen stabiel leven hebt, Iris. Noor verdient beter.’
Ik besloot te vechten. Met geld dat ik leende van een oude vriendin huurde ik een advocaat in en begon een juridische strijd die maanden duurde. Elke zitting was een marteling: Ans die vertelde hoe onverantwoordelijk ik was geweest, Henk die zei dat Noor gelukkig was bij hen.
Mijn enige steun was mijn vriendin Sanne, die me soms liet logeren als het thuis te zwaar werd. ‘Je bent sterker dan je denkt,’ zei ze vaak terwijl ze thee voor me zette.
Maar elke keer als ik thuiskwam in het lege appartement voelde ik me zwakker dan ooit.
Tijdens de laatste zitting keek de rechter me lang aan voordat hij sprak: ‘Mevrouw van Dijk, u heeft moeilijke keuzes moeten maken onder zware omstandigheden. Maar het belang van het kind staat voorop.’
Mijn hart bonsde in mijn keel terwijl hij verder sprak: ‘Noor blijft voorlopig bij haar grootouders tot u kunt aantonen dat u stabiel bent.’
Ik stortte in toen ik buiten kwam. Sanne ving me op en hield me vast terwijl ik snikte: ‘Ik ben haar kwijt…’
‘Nee,’ zei Sanne zacht. ‘Je hebt nog steeds een kans.’
Vanaf dat moment vocht ik harder dan ooit. Ik vond uiteindelijk werk als caissière bij de Lidl en volgde ’s avonds een opleiding tot pedagogisch medewerker. Elke euro die ik verdiende ging naar spaarpotjes voor Noor – voor later, als ze terugkwam.
Ans hield me op afstand maar liet me soms langskomen om Noor te zien. Die bezoekjes waren pijnlijk: Noor herkende me nauwelijks meer, kroop liever naar Ans dan naar mij.
‘Ze is nog zo klein,’ zei Ans eens terwijl ze koffie inschonk. ‘Ze vergeet snel.’
‘Maar ík vergeet niet,’ antwoordde ik fel.
Na anderhalf jaar kreeg ik eindelijk goed nieuws: de rechter vond dat ik voldoende vooruitgang had geboekt om Noor weer bij mij te laten wonen – eerst onder toezicht, later helemaal zelfstandig.
De eerste nacht dat Noor weer bij mij sliep, lag ze onrustig naast me in bed. Ze huilde veel en riep om oma. Ik voelde me verscheurd tussen vreugde en verdriet.
In de maanden daarna bouwden we langzaam aan onze band – stapje voor stapje, met vallen en opstaan.
Ans bleef boos; ze vond dat ik egoïstisch was geweest door Noor terug te eisen.
‘Je denkt alleen aan jezelf,’ beet ze me toe tijdens een familiefeestje waar iedereen ons aankeek alsof we vreemden waren geworden.
Soms vraag ik me af of ik het juiste heb gedaan – of Noor gelukkiger was geweest bij haar grootouders met hun grote tuin en hun rustiger leven.
Maar als ze ’s avonds tegen me aankruipt en fluistert: ‘Mama, blijf je altijd bij mij?’ weet ik dat liefde niet altijd makkelijk is – maar wel echt.
Hebben jullie ooit zulke moeilijke keuzes moeten maken? Wat zouden jullie hebben gedaan als jullie in mijn schoenen stonden?