De Spiegel Spreekt: Mijn Reis naar Innerlijke Schoonheid
‘Kijk nou eens goed naar jezelf, Iris. Zie je nou niet wat ik bedoel?’ De stem van mijn moeder galmt nog steeds na in mijn hoofd, zelfs nu – jaren later – terwijl ik mezelf aankijk in de beslagen badkamerspiegel van ons rijtjeshuis in Amersfoort. Mijn vingers trillen lichtjes als ik een pluk haar achter mijn oor schuif. ‘Je moet echt wat aan jezelf doen, meisje. Niemand wil zo’n slons als schoondochter.’
Ik was zeventien toen ze dat voor het eerst zei. Ze stond achter me, haar armen over elkaar, haar blik streng en teleurgesteld. Mijn vader zat beneden, verdiept in de krant, zoals altijd als er spanning was. Mijn broer Daan was allang vertrokken naar zijn kamer, muziek op standje burenruzie. Ik voelde me alleen, gevangen tussen de verwachtingen van mijn moeder en het zwijgen van mijn vader.
‘Mam, ik ben gewoon mezelf,’ fluisterde ik die ochtend, maar ze hoorde me niet – of wilde me niet horen. Ze zag alleen wat ik niet was: niet slank genoeg, niet modieus genoeg, niet uitgesproken genoeg. In haar ogen was ik een project dat nog af moest.
De jaren daarna probeerde ik te voldoen aan haar beeld. Ik kocht kleren die niet bij me pasten, droeg make-up waar ik allergisch voor bleek te zijn, lachte om grappen die ik niet begreep. Op school werd ik onzichtbaar; tussen de populaire meiden voelde ik me een schaduw. Mijn beste vriendin, Sanne, probeerde me op te vrolijken. ‘Je bent prachtig zoals je bent, Iris,’ zei ze vaak. Maar haar woorden ketsten af op het pantser dat ik om mezelf had gebouwd.
Op een dag – het was herfst en de regen tikte tegen de ramen – barstte alles open. Mijn moeder had een afspraak geregeld bij een schoonheidsspecialiste. ‘Gewoon even proberen,’ zei ze dwingend. Ik voelde me vernederd, maar durfde geen nee te zeggen. In de salon rook het naar lavendel en ontsmettingsmiddel. De vrouw die me behandelde glimlachte vriendelijk, maar haar ogen gleden kritisch over mijn gezicht.
‘Je huid is erg onrustig,’ zei ze zachtjes. ‘Veel stress?’
Ik knikte zwijgend. Wat moest ik zeggen? Dat ik elke ochtend wakker werd met het gevoel dat ik tekortschiet? Dat ik bang was nooit goed genoeg te zijn?
Thuis barstte de bom. ‘Waarom doe je nooit eens wat ik vraag?’ schreeuwde mijn moeder toen ze zag dat ik de make-up er meteen weer afhaalde. ‘Wil je dan altijd zo blijven?’
Mijn vader keek op van zijn krant, zijn ogen kort op mij gericht voordat hij weer wegkeek. Daan kwam de trap af en bleef halverwege staan, luisterend.
‘Misschien moet je Iris gewoon laten zijn wie ze is,’ zei hij plotseling. Het was de eerste keer dat hij zich ermee bemoeide.
Mijn moeder draaide zich woedend om naar hem. ‘Jij begrijpt er niks van! Jij bent een jongen, voor jou is alles makkelijk!’
Daan haalde zijn schouders op en verdween weer naar boven. Ik stond daar, trillend van woede en verdriet.
Die nacht lag ik wakker in bed. De regen sloeg tegen het raam en ergens in huis kraakte een deur. Ik dacht aan Sanne, aan haar warme lach en haar oprechte complimenten. Waarom kon ik mezelf niet zien zoals zij mij zag?
De volgende dag besloot ik iets te doen wat ik nog nooit had gedaan: ik schreef een brief aan mezelf. ‘Lieve Iris,’ begon ik, ‘je bent meer dan je uiterlijk. Je bent slim, gevoelig en zorgzaam. Je mag er zijn.’
Ik stopte de brief onder mijn kussen en voelde voor het eerst in maanden een sprankje hoop.
Op school merkte Sanne meteen dat er iets veranderd was. ‘Je straalt vandaag,’ zei ze verbaasd.
‘Misschien begin ik mezelf eindelijk een beetje te accepteren,’ fluisterde ik terug.
Maar thuis bleef het moeilijk. Mijn moeder gaf niet op; ze bleef opmerkingen maken over mijn uiterlijk, over mijn toekomst. ‘Wie wil er nou met zo iemand trouwen?’ vroeg ze op een avond tijdens het eten.
‘Misschien iemand die verder kijkt dan alleen het uiterlijk,’ antwoordde ik zachtjes.
Mijn vader keek op en knikte voorzichtig. Het was weinig, maar het voelde als steun.
Toen kwam Jasper in mijn leven – een jongen uit mijn klas die anders was dan de rest. Hij droeg oude truien, had warrig haar en lachte om zijn eigen grappen. Op een dag zat hij naast me in de kantine.
‘Waarom kijk je altijd zo verdrietig?’ vroeg hij zonder omwegen.
Ik schrok van zijn directheid, maar iets in zijn blik maakte dat ik hem vertrouwde.
‘Omdat iedereen altijd iets van me verwacht wat ik niet ben,’ antwoordde ik eerlijk.
Hij knikte begrijpend. ‘Weet je wat mijn moeder altijd zegt? “De spiegel liegt nooit, maar mensen wel.”’
Die zin bleef hangen. De spiegel liegt nooit… Maar wat als je alleen maar lelijke dingen ziet?
Jasper werd mijn vriend – niet omdat hij mij mooi vond zoals anderen dat bedoelden, maar omdat hij zag wie ik was als niemand keek. Samen fietsten we door de polder, spraken we urenlang over dromen en angsten.
Langzaam begon ik te geloven dat schoonheid meer is dan wat je ziet in de spiegel.
Maar thuis bleef het stormen. Mijn moeder kon Jasper niet uitstaan. ‘Hij is geen partij voor jou,’ zei ze bits tijdens het avondeten.
‘Waarom niet?’ vroeg ik voorzichtig.
‘Hij heeft geen ambitie! Kijk hoe hij erbij loopt! Wil je zo iemand als vader van je kinderen?’
Ik voelde hoe mijn keel dichtkneep. ‘Misschien wil ik gewoon iemand die mij accepteert zoals ik ben.’
Er viel een ijzige stilte aan tafel.
Daan keek me aan en glimlachte bemoedigend. Mijn vader zuchtte diep en legde zijn vork neer.
‘Misschien moeten we allemaal eens wat minder oordelen,’ zei hij zachtjes.
Mijn moeder stond op en liep zonder iets te zeggen naar boven.
Die avond zat ik met Daan op zijn kamer. Hij zette muziek op – een oud nummer van Boudewijn de Groot – en keek me aan.
‘Je doet het goed, zusje,’ zei hij zachtjes.
Ik voelde tranen prikken achter mijn ogen. Voor het eerst voelde ik me gezien door iemand uit mijn eigen gezin.
De maanden daarna veranderde er langzaam iets in huis. Mijn moeder bleef kritisch, maar haar woorden deden me minder pijn. Ik had geleerd dat haar oordeel meer over haarzelf zei dan over mij.
Op een dag stond ze ineens in mijn kamer met een oude foto van zichzelf als jonge vrouw.
‘Weet je,’ zei ze aarzelend, ‘ik was vroeger ook onzeker.’
Ik keek haar verbaasd aan.
‘Mijn moeder vond mij nooit mooi genoeg,’ fluisterde ze bijna onhoorbaar.
Voor het eerst zag ik haar niet als criticus, maar als mens – met haar eigen angsten en onzekerheden.
We praatten die avond lang; over vroeger, over verwachtingen, over hoe moeilijk het is om jezelf te accepteren in een wereld vol spiegels en meningen.
Langzaam groeide er begrip tussen ons – geen perfecte harmonie, maar wel ruimte voor echtheid.
Nu kijk ik weer in de spiegel – ouder inmiddels, wijzer misschien – en zie ik niet langer alleen wat er mist of wat anders moet. Ik zie iemand die heeft gevochten om zichzelf te mogen zijn; iemand die geleerd heeft dat ware schoonheid begint waar oordelen stoppen.
En soms vraag ik me af: hoeveel mensen zouden zichzelf durven aankijken als niemand hen vertelde wie of wat ze moesten zijn? Wie ben jij als niemand kijkt?