De Verjaardag van Mijn Schoonmoeder: Een Last op Mijn Schouders

‘Waarom moet het altijd bij ons?’ Mijn stem trilt terwijl ik de vaatwasser uitruim. De borden kletteren iets te hard tegen elkaar. Ik hoor Mark zuchten in de woonkamer, zijn blik gefixeerd op zijn telefoon. ‘Omdat mam dat graag wil, Lieke. Je weet hoe belangrijk ze tradities vindt.’

Ik bijt op mijn lip. Tradities. Het woord smaakt bitter. Sinds Mark en ik samenwonen in ons rijtjeshuis in Amersfoort, is het alsof onze voordeur een magneet is geworden voor zijn hele familie. Kerst, Pasen, verjaardagen – alles gebeurt hier. En altijd ben ik degene die alles regelt: koken, decoreren, opruimen. Mark helpt wel eens, maar het is duidelijk wie de regie heeft.

‘Weet je nog dat we vorig jaar bij je zus waren?’ probeer ik voorzichtig. ‘Toen hoefde ik alleen maar een salade mee te nemen.’

Mark kijkt op, zijn ogen schieten even vuur. ‘Ja, en mam vond dat niet gezellig. Ze zegt altijd dat het bij ons huis het warmst voelt.’

Ik slik. Warm? Ik voel me eerder uitgeput dan warm. Maar ik zeg niets meer. De stilte tussen ons is dik als stroop.

De dag van de verjaardag breekt aan. Het huis ruikt naar appeltaart en versgebakken broodjes. Mijn handen trillen als ik de slingers ophang. De klok tikt genadeloos door; over een uur staat iedereen op de stoep. Mark is naar de bakker om gebakjes te halen – zijn enige bijdrage vandaag.

Mijn dochtertje Noor van zes komt de keuken in geslopen. ‘Mama, waarom ben je boos?’ Haar grote blauwe ogen kijken me vragend aan.

Ik kniel bij haar neer en strijk een lok haar uit haar gezicht. ‘Ik ben niet boos, lieverd. Gewoon een beetje druk.’

Ze knikt, maar haar blik blijft hangen op mijn gezicht. Ik voel me schuldig. Noor verdient een vrolijke moeder, geen gestreste gastvrouw.

De bel gaat precies om twaalf uur. Mijn schoonmoeder, Els, stapt binnen met haar gebruikelijke parfumwolk en een brede glimlach. ‘Lieke! Wat heb je het weer gezellig gemaakt!’ Ze kust me op beide wangen en kijkt goedkeurend rond.

Achter haar volgen Mark’s zus Marieke met haar man Bas en hun twee kinderen, die meteen naar Noor rennen. Mijn schoonvader Henk sjokt achteraan met een doos wijn.

‘Wat ruikt het hier lekker!’ roept Marieke terwijl ze haar jas uitdoet en die achteloos over de stoel gooit.

‘Dank je,’ zeg ik, terwijl ik probeer te glimlachen.

De middag verloopt zoals altijd: Els zit op haar vaste plek aan tafel, vertelt verhalen over vroeger en verwacht dat iedereen luistert. Marieke klaagt over haar werk in het ziekenhuis en Bas maakt flauwe grappen die niemand echt grappig vindt. Noor en haar nichtjes rennen gillend door het huis.

Tussendoor schenk ik koffie, snijd taart, vul glazen bij en ruim af. Mark zit naast zijn moeder en lacht om haar anekdotes. Af en toe kijkt hij naar mij, maar zijn blik glijdt snel weer weg.

Na het eten stapelt de afwas zich op in de keuken. Ik sta met mijn handen in het sop als Els binnenkomt.

‘Lieke, je bent echt een schat dat je dit allemaal doet,’ zegt ze terwijl ze een bord op het aanrecht zet.

‘Graag gedaan,’ mompel ik.

Ze kijkt me onderzoekend aan. ‘Gaat het wel goed met je? Je lijkt zo gespannen.’

Ik voel iets in me knappen. ‘Het is gewoon… veel soms,’ zeg ik zacht.

Els fronst haar wenkbrauwen. ‘Je hoeft het niet allemaal alleen te doen, hoor.’

Ik lach schamper. ‘Maar wie doet het dan?’

Ze zwijgt even en legt haar hand op mijn arm. ‘Misschien moet je Mark eens zeggen dat hij wat meer helpt.’

Ik trek mijn arm terug. ‘Dat heb ik al zo vaak geprobeerd.’

Els zucht diep. ‘Je weet hoe hij is…’

‘Ja,’ onderbreek ik haar, ‘en jij weet ook hoe jij bent.’

Ze kijkt me verbaasd aan.

‘Jij verwacht altijd dat alles perfect is als jij hier bent,’ ga ik verder, mijn stem trilt nu echt. ‘En als het niet perfect is, voel ik me tekortschieten.’

Els opent haar mond om iets te zeggen, maar sluit hem weer.

‘Misschien moeten we volgend jaar gewoon ergens anders vieren,’ zeg ik zacht.

Ze knikt langzaam en verlaat de keuken zonder iets te zeggen.

De rest van de middag hangt er een gespannen sfeer in huis. Mark merkt het niet of doet alsof hij het niet merkt. Pas als iedereen weg is en Noor in bed ligt, komt hij naar me toe.

‘Wat was er nou met jou en mam in de keuken?’ vraagt hij voorzichtig.

Ik kijk hem recht aan. ‘Ik kan dit niet meer alleen, Mark. Ik voel me geen gastvrouw meer in mijn eigen huis, maar een soort dienstmeid.’

Hij zucht diep en wrijft over zijn gezicht. ‘Sorry… Ik had niet door dat het zo erg was.’

‘Dat is juist het probleem,’ zeg ik zacht.

We zitten samen op de bank in stilte. Buiten regent het zachtjes tegen het raam.

‘Misschien moeten we volgend jaar gewoon met z’n drietjes weggaan,’ zegt Mark na een tijdje.

Ik glimlach flauwtjes. ‘Misschien wel.’

Die nacht lig ik wakker in bed, luisterend naar Marks ademhaling naast me. Ik denk aan Els, aan Marieke, aan alle keren dat ik mezelf wegcijferde voor hun gezelligheid. Wanneer is het genoeg? Wanneer mag ik kiezen voor mezelf zonder schuldgevoel?

Hebben jullie ooit zo’n situatie meegemaakt? Hoe doorbreek je oude patronen zonder je familie te verliezen?