Wanneer je schoonmoeder het onmogelijke vraagt: Een Nederlandse kerst vol spanningen

‘Marieke, ik snap niet waarom je zo moeilijk doet. Iedereen verwacht gewoon dat jij het dit jaar weer doet.’ De stem van mijn schoonmoeder Gerda galmt nog na in mijn hoofd terwijl ik met trillende handen de vaatwasser uitruim. Buiten dwarrelen de eerste natte sneeuwvlokken over de stoep in Amersfoort, maar binnen is het allesbehalve vredig.

‘Mam, ik wil gewoon niet weer dat alles op mij neerkomt,’ probeer ik zachtjes, hopend dat mijn man Jeroen me bijvalt. Maar hij kijkt weg, verdiept in zijn telefoon. Mijn dochtertje Lotte van acht zit aan tafel te tekenen, haar blik schichtig tussen ons in. ‘Waarom is oma boos?’ fluistert ze. Ik slik en probeer te glimlachen.

Vorig jaar liep het kerstdiner uit op een ramp. De rollade was aangebrand, de aardappelpuree klonterig, en Gerda had de hele avond met haar mondhoeken omlaag gezeten. ‘In mijn tijd was kerst een feest,’ had ze gesnauwd toen iedereen eindelijk vertrok. Jeroen had niets gezegd. Ik had de tranen pas laten komen toen ik de vaat deed.

Dit jaar wilde ik het anders. Geen stress, geen verwachtingen die ik niet waar kon maken. Maar Gerda had andere plannen. ‘Je weet toch dat jouw kalkoen altijd zo sappig is,’ zei ze gisteren aan de telefoon. ‘En iedereen komt graag bij jullie.’

‘Nee mam, dit jaar niet,’ had ik geantwoord, mijn stem trillend van spanning. ‘Misschien kunnen we samen iets eenvoudigs doen? Of uit eten gaan?’

Het bleef even stil aan de andere kant van de lijn. Toen klonk haar stem ijzig: ‘Dus jij laat de familie vallen? Je weet hoe belangrijk dit voor ons is.’

Nu, terwijl ik de borden op elkaar stapel, voel ik de spanning in huis groeien. Jeroen schuift eindelijk zijn telefoon weg. ‘Kunnen we niet gewoon toegeven? Het is maar één avond.’

‘Jeroen, jij hebt geen idee hoeveel werk het is! Jij zit altijd met je vader voetbal te kijken terwijl ik in de keuken sta te zweten.’ Mijn stem breekt. Lotte kijkt verschrikt op.

Hij zucht. ‘Misschien moeten we gewoon doen wat mam wil. Het is makkelijker zo.’

Ik voel woede opborrelen. Waarom moet ik altijd degene zijn die zich aanpast? Waarom ziet niemand hoe zwaar het me valt?

De dagen tot kerst slepen zich voort. Gerda stuurt appjes met suggesties voor het menu – ‘Misschien kun je ook stoofpeertjes maken? En vergeet de huzarensalade niet!’ – en belt elke dag om te vragen of ik al boodschappen heb gedaan. Ik voel me steeds kleiner worden.

Op kerstavond barst de bom. Gerda arriveert vroeg, haar armen vol tassen met servetten en kandelaars. ‘Ik dacht, ik help je een handje,’ zegt ze, maar haar blik is kritisch als ze mijn simpele tafeldecoratie ziet.

‘Waar zijn de kristallen glazen? Die horen toch bij kerst?’

‘Die heb ik niet gepoetst dit jaar,’ mompel ik.

‘Ach meisje toch…’ Ze schudt haar hoofd en begint alles om te gooien.

Jeroen probeert te bemiddelen, maar Gerda negeert hem. Lotte trekt zich terug op haar kamer.

Tijdens het eten is het stil. Mijn kalkoen is droog, ondanks al mijn moeite. Gerda snuift en zegt: ‘Volgend jaar doen we het wel bij mij thuis.’

Na het dessert vlucht ik naar buiten, de koude lucht snijdt in mijn gezicht. Tranen prikken achter mijn ogen.

Jeroen komt achter me aan. ‘Sorry,’ zegt hij zacht.

‘Waarom moet ik altijd alles doen?’ snik ik.

Hij haalt zijn schouders op. ‘Dat is gewoon hoe het gaat in onze familie.’

‘Maar waarom? Waarom kan niemand veranderen?’

De dagen na kerst zijn ijzig tussen mij en Jeroen. Lotte vraagt steeds of oma nog boos is.

Op oudejaarsavond besluit ik dat het genoeg is geweest. Ik stuur Gerda een bericht: ‘Volgend jaar vieren wij kerst alleen met ons gezin.’

Ze belt meteen terug, woedend. ‘Jij breekt de familie!’

Maar voor het eerst voel ik me sterk genoeg om voet bij stuk te houden.

Nu, maanden later, denk ik nog vaak terug aan die kerst. Was ik egoïstisch? Of was het eindelijk tijd om voor mezelf te kiezen?

Hebben jullie ook wel eens moeten kiezen tussen familie en jezelf? Wanneer is het genoeg geweest?